“Tuhaf” Dinozor Fosili: Kuşların Evrimini Yeniden Düşünmemizi Gerektirebilir!

Yazan: Jude Coleman
Çeviren: Canberk Köroğlu
Düzenleyen: Tuğçe Gül Yeşilyayla

Yüz elli milyon yıl önce, şu anki Çin'in güneydoğusunda bulunan bir bataklığa saplanan yaklaşık 160 cm boylarında, genç, kuş benzeri bir dinozor hayatını kaybetti. Milyonlarca yıl sonra bilim insanları bu kuş benzeri dinozorun fosillerini 2022 yılında keşfetti ve adını 𝙁𝙪𝙟𝙞𝙖𝙣𝙫𝙚𝙣𝙖𝙩𝙤𝙧 𝙥𝙧𝙤𝙙𝙞𝙜𝙞𝙤𝙨𝙪𝙨 koydu. Bu fosiller, Jura dönemde yaşamış ilk kuş benzeri dinozorlardan birine ait olma özelliğini taşıyordu.

Keşifle ilgisi olmamasına rağmen Utah Üniversitesinden Paleontolog Mark Loewen, "Bu gerçekten de kuşlar grubu içinde tuhaf bir hayvan." diyor.

Her ne kadar kuş benzeri dense de saçma bir şekilde ince ve uzun olan bacakları bu canlının uçma kabiliyeti olmayabileceğini gösteriyordu. Ayrıca şimdiye kadar kabul edilen “kuş evrimi teorisine” de uymuyor gibi gözüküyordu.

Dinozorların 66 milyon yıl önce yok olmuş olmalarını kabul etmiş olsak da hepimizin bildiği en ünlü iki dinozor olan 𝙏-𝙧𝙚𝙭 ve 𝙑𝙚𝙡𝙤𝙘𝙞𝙧𝙖𝙥𝙩𝙤𝙧 gibi üç pençeli, hafif kemikli teropodlar, bugünkü kuşlara evrimleşmeye başlamıştı. Paleontologların çoğu ilk kuşun 150 milyon yıl önce tüylü bir dinozor olan ve fosilleri Almanya’da bulunan 𝘼𝙧𝙘𝙝𝙖𝙚𝙤𝙥𝙩𝙚𝙧𝙮𝙭 olduğunu düşünüyor. Ancak bu yeni fosiller ve çalışma, Loewen’e göre 𝘼𝙧𝙘𝙝𝙖𝙚𝙤𝙥𝙩𝙚𝙧𝙮𝙭 zamanında dinozorların çoktan farklı türlerde kuşlara evrimleşmiş olabileceği gerçeğine ciddi katkıda bulunuyor.

Çin Bilimler Akademisi paleontologlarından biri olan Hailu You, Jura döneminde kuş benzeri dinozorların farklı ekolojik nişleri işgal etmiş olabileceğini söylüyor ve "Erken kuş evrimi karmaşıktır” diye de ekliyor.
𝙁𝙪𝙟𝙞𝙖𝙣𝙫𝙚𝙣𝙖𝙩𝙤𝙧 𝙥𝙧𝙤𝙙𝙞𝙜𝙞𝙤𝙨𝙪𝙨 fosilinde ne yazık ki baş ve tam bir kuyruk bulunamadı. Bu durum tabii ki canlının başı ve kuyruğu olmadığı için değil fosilin günümüze kadar tam olarak korunamaması yüzünden. Buna rağmen kuş benzeri dinozorlara vücut ve uzuv özellikleri, parmakların uzunluğu, pelvis ve omurların detayları gibi birçok açıdan benzer olduğu çok açık.

𝙁𝙪𝙟𝙞𝙖𝙣𝙫𝙚𝙣𝙖𝙩𝙤𝙧 𝙥𝙧𝙤𝙙𝙞𝙜𝙞𝙤𝙨𝙪𝙨 bu benzerliklere rağmen uçmak için hiçbir modifikasyona sahip değildi ve diğer kuşlarla karşılaştırıldığında bazı tuhaf özellikleri bulunuyordu. Örneğin daha kısa olan kürek kemiği ve parmakları daha çok tutma ve yakalama üzerine çalışıyordu. Bu tuhaflıklar arasında en tuhaf olanı kuşun aşırı uzun bacaklarıydı; alt bacak kemiği -𝙩𝙞𝙗𝙞𝙖- üst bacak kemiğinin iki katı uzunluğundaydı. Yale Üniversitesinden Paleontolog Bhart-Anjan Bhullar’a göre bu uzun bacaklar çok iyi ve yetenekli bir koşucu olduğunun göstergesiydi ve günümüzdeki “koşar guguklar” canlısına çok benzer bir yapısı olduğu gerçeğini ortaya koyuyordu.

Diğer yandan bu uzun bacakların sulak ve bataklık alanlarda da çok etkili bir araç olabileceği düşüncesi de bulunuyor. 𝙁𝙪𝙟𝙞𝙖𝙣𝙫𝙚𝙣𝙖𝙩𝙤𝙧 𝙥𝙧𝙤𝙙𝙞𝙜𝙞𝙤𝙨𝙪𝙨'un bulunduğu bölgede bilim insanları “Zhenghe faunası” adını verdikleri birçok bataklık canlısına da rastladı. Bu fosillerin içerisinde balıklar, kaplumbağalar ve su sürüngenleri de vardı. Bataklıkların erken kuş türleriyle daha önce sağlam bir bağının bulunmamış olması sebebiyle 𝙁𝙪𝙟𝙞𝙖𝙣𝙫𝙚𝙣𝙖𝙩𝙤𝙧’un ayak parmaklarının ucunun incelenmesi gerekiyordu . Çünkü suda yürümek için fazladan parmak ağları veya başka bir özelliği olabilirdi. Ne yazık ki bulunan parmak fosillerinin bu kısımları düzgün korunamamış ve günümüze normalde olduğu şekilde gelememişti. Bu yüzden bilim insanları 𝙁𝙪𝙟𝙞𝙖𝙣𝙫𝙚𝙣𝙖𝙩𝙤𝙧’un iyi bir koşucu olduğu veya iyi bir su yürüyücüsü olduğu düşüncelerine eşit olasılıkta bakıyorlar.

Her şeyin yanında bu dinozorun fosillerinin bulunması tamamen şans üzerineydi. Çünkü arama yapılan bölgede daha önce hiç dinozor fosiline rastlanmamıştı. Ayrıca geç Jura dönemde bulunan kuş benzeri dinozorların fosilleri çok nadirdi çünkü kemikleri daha hafif, daha kırılgan ve daha zor korunuyorlardı. Ancak bu durumda fosillerin göl ve bataklıklarda olması günümüze kadar korunmaları için uygun ortamı sağlamış gibi görünüyor. Bu da bize bir kere daha bilimin ne kadar şaşırtıcı ve beklenmedik olabileceğini göstermiş oluyor.

𝙁𝙪𝙟𝙞𝙖𝙣𝙫𝙚𝙣𝙖𝙩𝙤𝙧'un fosili, erken kuş evrimi hakkında bazı boşlukları doldurmaya yardımcı oluyor, diyor Bhullar . "Kuşların erken evrim aşamalarında bile kuşların en yakın fosil akrabaları ilginç şekillerde farklılaşıyorlardı. Daha keşfedilmeyi bekleyen tonlarca şey var. Bu hayvanların anatomik ve yaşam tarzı çeşitliliğinin yüzeyini sadece hafifçe kazımış olduk." diye de ekliyor.

𝙆𝙖𝙮𝙣𝙖𝙠𝙘̧𝙖:
Coleman, J. (2023, September 6). “weird” dinosaur prompts Rethink of Bird Evolution. Nature News. https://www.nature.com/articles/d41586-023-02757-5
Xu, L., Wang, M., Chen, R., Dong, L., Lin, M., & Xu, X. et al. (2023). A new avialan theropod from an emerging Jurassic terrestrial fauna. Nature. doi: 10.1038/s41586-023-06513-7